Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η κύηση επιφέρει σημαντικές φυσιολογικές μεταβολές στο λιπιδαιμικό προφίλ, τόσο ως αποτέλεσμα ορμονικών αλλαγών όσο και λόγω των αυξημένων μεταβολικών αναγκών του εμβρύου και της μητέρας. Με άλλα λόγια, η αύξηση των λιπιδίων κατά την εγκυμοσύνη δεν είναι τυχαία ούτε παθολογική. Είναι μια φυσιολογική και προσαρμοστική απάντηση του σώματος της γυναίκας, που εξυπηρετεί τον εφοδιασμό του εμβρύου με ενέργεια και δομικά συστατικά.
🔬 Γιατί η φύση αυξάνει τα λιπίδια στην εγκυμοσύνη;
Η απάντηση είναι: Για να καλύψει τις ενεργειακές και μεταβολικές ανάγκες της κύησης. Συγκεκριμένα:
1. 🍼 Ενέργεια για το έμβρυο και τον πλακούντα
- Το έμβρυο δεν μπορεί να συνθέσει από μόνο του επαρκείς ποσότητες λιπιδίων.
- Τα λιπίδια της μητέρας, ιδιαίτερα τα τριγλυκερίδια και τα ελεύθερα λιπαρά οξέα, παρέχουν ενεργειακά καύσιμα για την ανάπτυξη του πλακούντα, της εμβρυϊκής καρδιάς και του νευρικού συστήματος.
2. 🧠 Δομικά συστατικά για τον εγκέφαλο του εμβρύου
- Τα λιπίδια (ιδίως τα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα) είναι βασικά δομικά στοιχεία για:
- την ανάπτυξη του εγκεφάλου
- τη νευρογένεση
- τη μυελίνωση
- Η HDL και η LDL δρουν ως φορείς λιπαρών οξέων και λιποδιαλυτών βιταμινών (A, D, E, K)
3. 🔁 Ορμονική ρύθμιση από οιστρογόνα & προγεστερόνη
- Η αύξηση των οιστρογόνων διεγείρει την ηπατική σύνθεση λιποπρωτεϊνών, όπως:
- VLDL → αύξηση τριγλυκεριδίων
- LDL → αύξηση χοληστερόλης
- Η ινσουλινοαντοχή του 3ου τριμήνου οδηγεί σε:
- αυξημένη λιπόλυση
- απελευθέρωση λιπαρών οξέων στην κυκλοφορία
4. 🛠️ Αποθήκευση ενέργειας για γαλουχία
- Κατά τη διάρκεια της κύησης, ο οργανισμός αποθηκεύει λίπος στους γοφούς, μηρούς και κοιλιά:
- Αυτά τα αποθέματα χρησιμοποιούνται μετά τον τοκετό για να υποστηρίξουν τη γαλουχία
- Το μητρικό γάλα είναι πλούσιο σε λιπίδια (ιδίως τριγλυκερίδια)
📊 Συνοπτικός Πίνακας:
| Φυσιολογικός Μηχανισμός | Σκοπός |
|---|---|
| Αύξηση τριγλυκεριδίων (TG) | Ενέργεια για έμβρυο/πλακούντα |
| Αύξηση LDL | Μεταφορά χοληστερόλης για κυτταρική δομή |
| Αύξηση HDL | Αντιοξειδωτική δράση, μεταφορά βιταμινών |
| Αποθήκευση λίπους | Προετοιμασία για θηλασμό |
| Ορμονική επίδραση | Ενίσχυση λιποπρωτεϊνικής σύνθεσης |
🔬 Μεταβολές λιπιδίων στην κύηση
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ιδιαίτερα στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο, παρατηρούνται:
1. Αύξηση των λιπιδίων (φυσιολογική προσαρμογή)
- Ολική χοληστερόλη: +30% έως +50%
- LDL-C: σημαντική αύξηση (~+40%)
- Triglycerides (TG): αύξηση έως και 2–3 φορές
- HDL-C: αρχικά αυξάνεται, σταθεροποιείται ή μειώνεται στο τρίτο τρίμηνο
Αυτές οι μεταβολές είναι φυσιολογικές και μη παθολογικές στις περισσότερες περιπτώσεις, και δεν απαιτούν φαρμακευτική παρέμβαση κατά τη διάρκεια της κύησης.
🧬 Τι συμβαίνει με την Lipoprotein(a) – Lp(a);
Η Lp(a):
- Δείχνει ήπια αύξηση κατά την εγκυμοσύνη, χωρίς όμως να είναι σταθερή σε όλα τα άτομα
- Η αύξηση φαίνεται να είναι ορμονοεξαρτώμενη (κυρίως από τα οιστρογόνα)
- Δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι επηρεάζει δυσμενώς την κύηση, εκτός αν υπάρχουν άλλοι καρδιαγγειακοί παράγοντες κινδύνου ή προϋπάρχουσα παθολογία
→ Δεν συνιστάται μέτρηση ή παρέμβαση για την Lp(a) στην κύηση, εκτός εάν:
- Υπάρχει έντονο οικογενειακό ιστορικό πρώιμης καρδιαγγειακής νόσου
- Υπάρχουν άλλες λιπιδαιμικές διαταραχές (π.χ. οικογενής υπερχοληστερολαιμία)
💊 Συνιστάται θεραπευτική παρέμβαση στην κύηση;
Όχι, στις περισσότερες περιπτώσεις. Ειδικότερα:
- Στατίνες και άλλα υπολιπιδαιμικά φάρμακα (π.χ. ezetimibe, PCSK9i) αντενδείκνυνται στην εγκυμοσύνη
- Φαρμακευτική αγωγή διακόπτεται σε γυναίκες με υπερλιπιδαιμία που μένουν έγκυες
- Διατροφική καθοδήγηση και ήπια φυσική δραστηριότητα είναι τα μόνα ασφαλή και προτεινόμενα μέσα διαχείρισης, κυρίως όταν:
- Υπάρχει σοβαρή υπερτριγλυκεριδαιμία (>500 mg/dL), λόγω κινδύνου παγκρεατίτιδας
- Υπάρχει προϋπάρχουσα οικογενής υπερλιπιδαιμία
📅 Πότε να γίνει έλεγχος μετά τον τοκετό;
Ο λιπιδαιμικός έλεγχος πρέπει να γίνει:
✅ 6–12 εβδομάδες μετά τον τοκετό
- Σε αυτό το διάστημα οι ορμόνες επιστρέφουν στα φυσιολογικά επίπεδα
- Το λιπιδαιμικό προφίλ σταθεροποιείται
- Η μέτρηση είναι αξιόπιστη και χρήσιμη για μακροπρόθεσμο καρδιαγγειακό σχεδιασμό
📌 Συμπέρασμα
| Παράμετρος | Μεταβολή στην κύηση | Αντιμετώπιση |
|---|---|---|
| Ολική Χοληστερόλη | Αύξηση | Όχι θεραπεία |
| LDL-C | Αύξηση | Όχι στατίνες |
| Τριγλυκερίδια | Αύξηση (μέχρι και 3x) | Αντιμετώπιση αν >500 |
| HDL-C | Πρώτα αύξηση, μετά σταθεροποίηση/πτώση | Όχι παρέμβαση |
| Lp(a) | Ήπια αύξηση, αστάθεια | Δεν συνιστάται μέτρηση στην κύηση |
Όπως αναλύσαμε και παραπάνω, η μέτρηση των λιπιδίων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν προσφέρει κάποιο όφελος, εκτός από κάποιες πολύ λίγες περιπτώσεις που συνήθως είναι γνωστές και πριν από την εγκυμοσύνη και παρακολουθούνται από λιπιδιολόγο/ καρδιολόγο. Δεν χρειάζεται να προκαλούμε ένα επιπλέον άγχος στην έγκυο χωρίς κανένα νόημα!
Με πληροφορίες από το Chat-GPT (6/ 2025)
